พระธาตุขุนตาลคู่เมือง

 พระธาตุขุนตาล เป็นพระธาตุสำคัญคู่อำเภอขุนตาล เพราะเมื่อแยกการปกครองออกมาจากอำเภอเทิง ได้ตั้งชื่อว่า อำเภอขุนตาล     ซึ่งน่าจะเป็นการนำเอาชื่อพระธาตุมาตั้งเป็นชื่ออำเภอ พระธาตุขุนตาลนั้น สร้างครอบองค์เจดีย์องค์เดิมโดยลูกศิษย์ของครูบาศรีวิชัย นักบุญผู้ยิ่งใหญ่ที่สุดในล้านนา  พระธาตุองเดิมสร้างโดยใครสมัยใดไม่ปรากฏหลักฐาน แต่พระธาตุองค์เดิมนั้น ตั้งอยู่บริเวณวัดร้าง  วัดนี้มีชื่อว่า “วัดดอยคำ”  ก็คือบริเวณที่ประดิษฐานพระธาตุขุนตาลในปัจจุบันนี้นั่นเอง   พระธาตุองค์เดิมจึงน่าจะมีชื่อตามวัดว่า            พระธาตุดอยคำนั้นใต้ฐานองค์พระธาตุก่อนที่ครูบาคำหล้า   สังวโรจะสร้างพระธาตุครอบองค์เดิมมีพระภิกษุสงฆ์และชาวบ้านขุดค้นพบพระเครื่องเนื้อดินและเนื้อชินเป็นจำนวนมาก  ซึ่งผู้ขุดค้นก็นำไปเป็นสมบัติส่วนตัว  การสร้างพระธาตุขุนตาลนั้น เริ่มสร้าง               เมื่อวันที่ ๑๙ เดือนกุมภาพันธ์ พ.ศ.๒๕๐๗ ตรงกับวันขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๖ เหนือ ซึ่งในวันดังกล่าวเป็นวันที่ได้อัญเชิญพระธาตุบรรจุ ในองค์พระธาตุด้วย ใช้เวลาก่อสร้างเพียง ๓ เดือนจึงแล้วเสร็จในวันขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๘ เหนือ ซึ่งเป็นวันถวายองค์พระธาตุให้เป็นสมบัติแห่งพระพุทธศาสนา  การออกแบบการก่อสร้างนั้นน่าจะเป็นครูบาอินถา  ซึ่งเป็นพระคู่บุญของครูบาคำหล้า เป็นผู้ออกแบบสถาปัตยกรรมเกือบทุกแห่งที่ครูบาคำหล้ารับเมตตาเป็นองค์ประธานในการสร้าง  พระธาตุขุนตาลมีประเพณีไหว้สาพระธาตุขุนตาล   ในวันขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๕ เหนือของทุกปี ซึ่งก็คือวันมาฆบูชาของทุกปี